اجحاف در پرداخت عیدی کارگری

               
هر ساله با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال شاهد این ماجرا هستیم که برخی از کارگران با اجحاف در پرداخت عیدی مواجه می‌شوند, یعنی کار کارگری می‌کنند اما عیدی کارمندی دریافت می‌کنند.
یکی از بحث‌های داغ مردم در محافل مختلف در روزهای ماه‌های پایانی سال، موضوع رقم حقوق و عیدی کارگران و نحوه پرداخت آن است، مسئله‌ای که همواره به‌علت عدم تحقق حق و حقوق کارگران چاشنی اعتراض این قشر آبرومند به آن اضافه شده است.

ازآن‌جایی که کارگران همواره نسبت به کارمندان از رفاه کمتری برخوردار هستند, تنها دلخوش به پرداخت عیدی دو برابر پایه حقوق خود هستند،
اما متأسفانه، در سال‌های اخیر اجرای قانون وزارت کار مبنی بر پرداخت عیدی دو برابر حقوق به کارگران در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است و اخیراً هم عیدی برخی کارگران همانند کارمندان پرداخت می‌شود، این در حالی است که سایر خدمات شغلی کارمندان، مناسب‌تر از کارگران است.

بیشتر بخوانید
کار کارگری، عیدی کارمندی

اگرچه این امر در مجموعه‌های خصوصی محسوس‌تر است اما در بخش‌هایی از مراکز دولتی که با افراد مختلف قرارداد کارگری دارند، هم تأمل‌برانگیز شده است. کارگران در بخش‌های مختلف خصوصی و دولتی به‌صورت کارگری کار می‌کنند به همین دلیل انتظار دارند تنها عیدی که بهتر از کارمندان است برای آنها پرداخت شود.

عدم پرداخت عیدی قانونی به کارگران همواره مشکلاتی را ایجاد کرده است. ازآن‌جایی که روزهای پایانی سال میان عامه مردم شب عید تلقی می‌شود، برای کارگران دریافت حق و حقوق واقعی آن هم با توجه به شرایط سخت اقتصادی حاکم، شیرین‌تر از مشخص شدن علل به وجود آمدن مشکلاتشان است.

در سال‌های اخیر، یکی از موضوعات مورد بحث و اعتراض کارگران، تفاوت در پرداخت عیدی بین کارگران و کارمندان بوده است. بسیاری از کارگران با انجام وظایف سخت و طاقت‌فرسا، به‌دلیل نوع قراردادهای خود، عیدی خود را بر اساس قانون کارمندی دریافت می‌کنند، نه قانون کار، این موضوع موجب نارضایتی میان جامعه کارگری شده است و آنان خواستار تغییراتی در قوانین و نظارت بر اجرای آن هستند.

بر اساس قانون کار، عیدی کارگران باید معادل دو برابر حقوق پایه و حداکثر سه برابر حداقل حقوق باشد، در مقابل کارمندان دولت طبق قانون مدیریت خدمات کشوری، عیدی ثابتی دریافت می‌کنند که هر سال توسط هیئت دولت تعیین می‌شود.

یکی از کارگران یک کارخانه تولیدی دراین‌باره گفت: "ما تمام سال در محیط‌های سخت و خطرناک کار می‌کنیم و انتظار داریم دستمزد و عیدی متناسب با زحماتمان دریافت کنیم، اما به‌دلیل قراردادهای پیمانی یا مشکلات قانونی، عیدی ما بر اساس نرخ کارمندی محاسبه می‌شود که بسیار کمتر از حد انتظار است."

قراردادهای پیمانی و غیرمستقیم, عدم نظارت کافی, یکسان‌سازی نادرست از دلایل بروز این مشکل است. بسیاری از کارگران توسط شرکت‌های پیمانکاری استخدام می‌شوند و این شرکت‌ها گاه از پرداخت عیدی مطابق قانون کار سر باز می‌زنند. نبود نظارت دقیق بر اجرای قوانین مرتبط با پرداخت عیدی، باعث می‌شود برخی کارفرمایان از این خلأ قانونی سوءاستفاده کنند. برخی سازمان‌ها و نهادها به‌جای اعمال قانون کار برای کارگران، عیدی آن‌ها را مطابق قانون مدیریت خدمات کشوری پرداخت می‌کنند.

این تبعیض در پرداخت‌ها نه‌تنها موجب نارضایتی کارگران شده، بلکه تأثیرات منفی بر انگیزه و بهره‌وری آن‌ها نیز گذاشته است. کارگری که با حقوق و مزایای اندک تلاش زیادی انجام می‌دهد، وقتی می‌بیند عیدی‌اش با یک کارمند پشت‌میزنشین برابر یا کمتر است، دلسرد می‌شود.

خواسته‌های کارگران شامل اجرای دقیق قانون کار است؛ اطمینان از پرداخت عیدی بر اساس قانون کار برای همه کارگران، بدون توجه به نوع قرارداد، همچنین نظارت مؤثر بر پیمانکاران هم مهم است. دولت و سازمان‌های مرتبط باید نظارت دقیق‌تری بر عملکرد شرکت‌های پیمانکاری داشته باشند. در صورت وجود خلأهای قانونی، باید قوانین شفاف و کارآمدی تصویب شود تا از تضییع حقوق کارگران جلوگیری شود. تفاوت در محاسبه و پرداخت عیدی میان کارگران و کارمندان یکی از چالش‌های اساسی در حوزه حقوق و مزایای نیروی کار است.

کارگران، که اغلب با دستمزدهای پایین و شرایط کاری دشوار به‌سختی امورات خود را می‌گذرانند، عیدی‌ای برابر با یک یا دو برابر حداقل دستمزد دریافت می‌کنند، این در حالی است که برخی کارمندان در ادارات و شرکت‌ها عیدی‌هایی به‌مراتب بیشتر دریافت می‌کنند، که بعضاً چندین برابر عیدی کارگران است.

یکی از کارگران ساختمانی درباره این وضعیت گفت: «عیدی ما به‌اندازه‌ای نیست که حتی بتوانیم بدهی‌های عقب‌افتاده خود را تسویه کنیم، چه برسد به خرید عید برای خانواده‌مان، اما می‌شنویم برخی از کارمندان عیدی‌هایی دریافت می‌کنند که می‌تواند هزینه چند ماه زندگی‌شان را پوشش دهد.»
کارشناسان حوزه کارگری معتقدند این تفاوت به ساختار نابرابر اقتصادی و شکاف میان حقوق و مزایای کارگران و کارمندان برمی‌گردد. در حالی که کارگران ساعات طولانی‌تری کار می‌کنند و اغلب با خطرات بیشتری روبه‌رو هستند، دریافتی آن‌ها همچنان حداقلی است.

از سوی دیگر، برخی از کارفرمایان خصوصی نیز در پرداخت عیدی و پاداش سالانه کوتاهی می‌کنند و حتی حقوق معوقه کارگران را در این زمان پرداخت نمی‌کنند، این موضوع فشار روانی زیادی بر خانواده‌های کارگری وارد می‌کند و زندگی آن‌ها را در روزهای پایانی سال دشوارتر می‌سازد.

بسیاری از فعالان کارگری خواهان بازنگری در قوانین مربوط به دستمزد و عیدی کارگران هستند. آن‌ها معتقدند باید مکانیزمی برای کاهش این شکاف و تأمین عدالت در پرداخت‌ها طراحی شود تا کارگران بتوانند با امید بیشتری به آینده نگاه کنند و زندگی آبرومندانه‌ای داشته باشند،
تا آن زمان، کارگرانی که با زحمت زیاد چرخ اقتصاد کشور را می‌چرخانند، همچنان با عیدی‌های ناچیز و حداقلی به استقبال سال نو می‌روند؛ سالی که شاید برای آن‌ها کمتر بوی شادی بدهد.

به‌موجب ماده واحده قانون مربوط به تعیین عیدی و پاداش سالانه کارگران شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون کار مصوب سال 1370 مجلس شورای اسلامی، کلیه کارفرمایان مکلفند به هر یک از کارگران خود به‌نسبت یک سال کار معادل 60 روز آخرین مزد به‌عنوان عیدی و پاداش بپردازند، مبلغ پرداختی از این بابت به هر یک از کارگران نباید از معادل 90 روز حداقل مزد روزانه قانونی تجاوز کند.
همچنین به‌موجب تبصره یک ماده واحده مذکور، مبلغ پرداختی به کارگرانی که کمتر از یک سال در کارگاه کار کردند، باید به‌مأخذ 60 روز مزد و به‌نسبت ایام کارکرد در سال محاسبه شود. حداقل دو برابر و حداکثر سه برابر مصوبه دستمزد شورای‌عالی کار؛ مبنای تعیین عیدی پایان سال مشمولان قانون کار است