لطمه کاری به مدیریت فضایی ایران به دلیل "موازی‌کاری"

به گزارش ایثار آنلاین، صنعت فضایی به عنوان یکی از شاخص‌ترین حوزه‌های علم و فناوری، نقش اساسی در توسعه اقتصادی، امنیت ملی و جایگاه بین‌المللی هر کشوری ایفا می‌کند.

در ایران، این حوزه با دو نهاد اصلی یعنی سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران مدیریت می‌شود؛ هر چند این دو نهاد در ظاهر مأموریت‌های مکملی دارند اما ساختارهای مستقل و مدیریت جداگانه آن‌ها طی سالیان گذشته، چالش‌هایی همچون دوباره‌کاری، تداخل وظایف و کاهش بهره‌وری را به همراه داشته است.

پژوهشگاه فضایی ایران که به عنوان بازوی تحقیقاتی و عملیاتی در حوزه طراحی و ساخت ماهواره‌ها و ماهواره‌برها فعالیت می‌کند، در مقاطع مختلف، بخش‌های آن زیرمجموعه وزارتخانه‌های مختلف از جمله وزارت علوم، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده است.

این جابه‌جایی‌های مکرر که با اهدافی مانند تقویت ارتباط با جامعه علمی یا تمرکز بر پروژه‌های اجرایی انجام شده، عملاً موجب سردرگمی در سیاست‌گذاری‌های کلان فضایی کشور شده است.

در حال حاضر، علی‌رغم اینکه سرپرستی پژوهشگاه فضایی ایران برعهده رئیس سازمان فضایی است، انتظار می‌رود حال که فعالیت حوزه فضایی کشور با ساخت و پرتاب‌ ماهواره‌های مختلف به ثبات قابل قبولی چه در عرصه علمی و چه در عرصه اجرا رسیده است، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از طریق شورای عالی فضایی با پیشنهاد ارتقای جایگاه سازمان فضایی به ذیل رئیس جمهور، از موازی‌کاری در حوزه فضایی در سطح کشور جلوگیری کند.

موضوعی که در منش و تصمیمات رئیس‌جمهور در دیگر حوزه‌ها به منظور کاهش موازی‌کاری‌ها قابل مشاهده است. موازی‌کاری در حوزه فضایی می‌تواند چالش‌های پیشین را نیز تشدید کند. این گزارش به بررسی ساختارهای موجود، تاریخچه تغییرات و ضرورت کاهش موازی‌کاری در مدیریت فضایی کشور می‌پردازد.

در ایران، حوزه فضایی تحت مدیریت سازمان فضایی ایران است اما مجموعه‌هایی مانند پژوهشگاه فضایی ایران، پژوهشگاه هوافضا و دیگر مجموعه‌ها دارای ساختارهایی مستقل هستند.

تاریخچه و مسیر تکامل سازمان فضایی ایران

تأسیس سازمان فضایی ایران

سازمان فضایی ایران در سال 1382 با تصویب مجلس شورای اسلامی و براساس قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تأسیس شد. هدف اصلی از تشکیل این سازمان، ایجاد یک نهاد متمرکز برای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، مدیریت کلان و اجرای برنامه‌های فضایی کشور بود. وظایف این سازمان شامل توسعه فناوری‌های فضایی، پرتاب ماهواره، مدیریت داده‌های فضایی و توسعه زیرساخت‌های مربوطه است.

نخستین گام‌ها و استقرار در وزارت ارتباطات

در ابتدا، سازمان فضایی ایران به عنوان بخشی از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فعالیت خود را آغاز کرد. در این دوره، برنامه‌ریزی‌های اولیه برای توسعه فناوری فضایی در کشور صورت گرفت. تلاش‌های این سازمان عمدتاً بر روی توسعه زیرساخت‌های پایه، ایجاد شبکه‌های ارتباطی ماهواره‌ای و تدوین برنامه‌های ملی متمرکز بود.

انتقال به نهاد ریاست جمهوری

در سال 1389، به دنبال سیاست‌های کلان دولت و تصمیم‌گیری‌های جدید، سازمان فضایی ایران از وزارت ارتباطات جدا شده و به همراه چند پژوهشکده نسبتاً مرتبط و تاسیس پژوهشگاه فضایی ذیل سازمان فضایی تحت مدیریت نهاد ریاست جمهوری قرار گرفت. این انتقال با هدف افزایش تمرکز بر توسعه فناوری‌های پیشرفته و تسریع در دستیابی به اهداف بلندپروازانه فضایی ایران انجام شد. این جابجایی باعث شد که برخی پروژه‌ها از جمله پرتاب‌های آزمایشی و برنامه‌های مرتبط با ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی، سرعت بیشتری بگیرند.